Wypłata odszkodowania na podstawie ugody jednak z VAT

W najnowszym rozstrzygnięciu Dyrektor KIS jednoznacznie potwierdził, że to rzeczywisty charakter uzgodnionej płatności – a nie sposób jej zdefiniowania w zawartej ugodzie – przesądza o konsekwencjach podatkowych związanych z taką płatnością. Zapis o odszkodowawczym charakterze wynegocjowanej płatności nie musi więc oznaczać, że jej wypłata nie wywołuje skutków VAT.

Z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej wystąpił podatnik, który w ramach prowadzonej działalności gospodarczej realizował zadanie inwestycyjne na rzecz powiatu (zamawiający), na podstawie zawartej z zamawiającym umowy. W toku realizacji inwestycji, z uwagi na skokowy wzrost cen materiałów budowlanych związany z wybuchem wojny na Ukrainie, podatnik wystąpił z wnioskiem o waloryzację ceny swojej oferty. Zamawiający uznał wniosek podatnika za bezzasadny, dlatego podatnik wniósł do sądu pozew o zapłatę wynagrodzenia tytułem waloryzacji cen. Sąd, uznając roszczenie podatnika za zasadne, skierował sprawę do biegłego celem ustalenia wysokości roszczenia. W rezultacie zamawiający wystąpił z propozycją zawarcia ugody. Na mocy ugody ustalono wysokość odszkodowania należnego podatnikowi z tytułu nieprzewidywalnego wzrostu cen materiałów budowlanych, będącego podstawą wcześniej złożonego pozwu.

Na kanwie przedstawionych okoliczności, podatnik miał wątpliwości, czy wypłata ustalonego odszkodowania podlega opodatkowaniu VAT. Sam uznał, że uzgodniona kwota – jako rekompensata za poniesione straty, nie jest objęta podatkiem VAT, z uwagi na jej odszkodowawczy charakter.

Dyrektor KIS miał jednak inne zdanie. W wydanej interpretacji stwierdził, że kwota, która zostanie podatnikowi wypłacona na podstawie ugody tytułem waloryzacji cen, nie spełnia, wbrew ocenie podatnika, funkcji odszkodowawczej. Stanowi ona natomiast dodatkowe wynagrodzenie za usługi wykonane przez podatnika na podstawie umowy zawartej z zamawiającym, podlegające opodatkowaniu VAT.

Odnosząc się do charakteru płatności ustalonej na mocy ugody, w uzasadnieniu swojego rozstrzygnięcia organ podatkowy wyjaśnił, że:

• na gruncie prawa cywilnego, odszkodowanie za doznaną szkodę uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia (działania/nienależytego wykonania zobowiązania lub zaniechania/niewykonania zobowiązania), z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody;

• pomiędzy zdarzeniem tym a zaistniałą w jego wyniku szkodą musi istnieć adekwatny związek przyczynowy;

• brak tych przesłanek powoduje, że nie mamy do czynienia ze szkodą, której powstanie skutkuje zobowiązaniem do wypłaty odszkodowania;

• istotą odszkodowań jest zatem rekompensata za szkodę, nie zaś płatność za świadczenie, gdyż otrzymane odszkodowanie nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podatnika;

• w rezultacie oceny, czy wypłacana kwota podlega bądź nie podlega opodatkowaniu VAT, należy dokonywać w kontekście związku z konkretny świadczeniem;

• podkreślenia wymaga przy tym, że bez znaczenia pozostaje nazwa danej płatności – istotne jest natomiast to, czy stanowi ona zapłatę za konkretne świadczenie, czy odszkodowanie rozumiane jako rekompensata za szkodę;

• jeśli płatność nie wykazuje bezpośredniego związku z żadnym świadczeniem wzajemnym, wówczas nie jest ona objęta podatkiem VAT.

 W ocenie organu uzgodniona w ramach ugody płatność nie stanowi bowiem rekompensaty za szkodę, lecz wynagrodzenie za odpłatne świadczenie usług podlegające opodatkowaniu VAT – zważywszy, że:

• określona w ugodzie kwota należna za nieprzewidywalny wzrost cen materiałów budowlanych dotyczy zadania inwestycyjnego zrealizowanego przez podatnika na podstawie umowy zawartej z zamawiającym;

• uzgodniona płatność jest zatem związana z usługami wykonanymi przez podatnika na rzecz zamawiającego i stanowi ona bezpośrednią konsekwencję komplikacji zaistniałych w toku realizacji przedmiotu umowy;

• jednocześnie, zmiana wysokości świadczenia pieniężnego należnego podatnikowi na podstawie ugody ma na celu zwiększenie adekwatności wynagrodzenia do poniesionych kosztów;

• w rezultacie, dodatkowe środki pieniężne, które zostaną wypłacone podatnikowi na mocy ugody, w związku z zaistnieniem okoliczności skutkujących zwiększonymi kosztami realizacji inwestycji, stanowią wynagrodzenie za usługi wykonane przez podatnika na rzecz zamawiającego, na podstawie zawartej między nimi umowy.

Nie w każdym przypadku płatności uzgodnione w ramach ugody podlegają opodatkowaniu VAT. O tym każdorazowo decydują okoliczności faktyczne konkretnej sprawy. Najlepszym tego dowodem są odmienne rozstrzygnięcia organów podatkowych w tym zakresie, w zależności od specyfiki analizowanego przypadku.

Choć zasadnicza wątpliwość dotyczy oceny, czy tego typu płatności podlegają opodatkowaniu VAT, to w praktyce pojawić się mogą dodatkowe, problematyczne kwestie. W przypadku opodatkowania VAT otrzymanej płatności, wątpliwości często budzą także następujące aspekty:

• W jaki sposób udokumentować otrzymaną płatność dla celów podatkowych i księgowych? Wystawiając fakturę, dokumentującą nową „transakcję” dokonaną na podstawie zawartej ugody, czy fakturę korygującą (względnie zbiorczą fakturę korygującą), referującą do wcześniej wykonanych prac?

• Jak w takim przypadku ustalić właściwą stawkę VAT?

• W jakim momencie ująć zafakturowaną płatność dla celów VAT? Czy konieczna będzie wsteczna korekta rozliczeń podatkowych?

Zagadnienia te omówimy w trakcie naszego webinarium – na które już teraz serdecznie zapraszamy!

Justyna Kowalik, doradca podatkowy w Enodo Advisors, specjalizuje się w podatku od towarów i usług.

Artykuł sponsorowany