Walne zgromadzenia spółdzielni mieszkaniowych powinny odbywać się stacjonarnie

Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpływają skargi, dotyczące organizowania przez niektóre spółdzielnie mieszkaniowe głosowania na piśmie nad uchwałami walnego zgromadzenia spółdzielni mieszkaniowej. Przedmiotem uchwał, podejmowanych w takim trybie są sprawy, które zgodnie z obowiązującymi przepisami powinny być przedmiotem obrad i decyzji tzw. dorocznego (organizowanego rokrocznie w terminie do 30 czerwca – art. 39 ust. 1 Prawa spółdzielczego) walnego zgromadzenia, takie jak:

• zatwierdzenie sprawozdania finansowego spółdzielni mieszkaniowej,

• zatwierdzenie sprawozdania z działalności spółdzielni,

• podział nadwyżki bilansowej (dochodu ogólnego),

• sposób pokrycia strat,

• udzielenie absolutorium członkom zarządu.

Z informacji napływających do Biura RPO wynika, że zawiadomienie członków o pisemnym głosowaniu nad uchwałami walnego zgromadzenia jest najczęściej sformułowane według jednego szablonu. Wynika z niego, że podstawę prawną głosowania na piśmie stanowią:

• art. 15 zzzr ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, a także

• potwierdzenie możliwości stosowania tego przepisu do spółdzielni mieszkaniowych w stanowisku Związku Rewizyjnego Spółdzielni Mieszkaniowych RP.

Natomiast uzasadnieniem faktycznym ma być „potrzeba zapewnienia jak największej liczbie członków możliwości udziału przy podejmowaniu uchwał przez walne zgromadzenie oraz w celu umożliwienia członkom oddania głosu w dogodnych dla nich warunkach”.

Wskazana wyżej praktyka podejmowania uchwał, w sprawach zastrzeżonych do wyłącznej właściwości walnego zgromadzenia spółdzielni mieszkaniowej, w tym w sprawach, będących przedmiotem tzw. dorocznego zgromadzenia, budzi wątpliwości Rzecznika Praw Obywatelskich. Wątpliwości dotyczą zgodności z przepisami obowiązującego prawa, a ponadto z punktu widzenia właściwej realizacji zagwarantowanych członkom spółdzielni mieszkaniowej praw, wynikających z przynależności do tego zrzeszenia, a przyznanych im w przepisach ustawy Prawo spółdzielcze, jak i ustawy z 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych.

W czasie epidemii Covid – 19 przepisami ustawy z 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 przewidziano wprowadzenie nowej formuły odbywania posiedzeń i podejmowania uchwał przez walne zgromadzenie spółdzielni.

Od momentu wejścia w życie wskazanych wyżej przepisów, Rzecznik Praw Obywatelskich sygnalizował wątpliwości dotyczące tego, czy uregulowania te miały zastosowanie także do spółdzielni mieszkaniowych.

Art. 36 §§ 9-12 Prawa spółdzielczego nie może już stanowić podstawy prawnej dla podejmowania przez walne zgromadzenie spółdzielni (jakiegokolwiek typu) uchwał w drodze zbierania głosów na piśmie. Obecnie jednak nadal tryb taki jest wykorzystywany przez niektóre spółdzielnie mieszkaniowe do podejmowania uchwał przez walne zgromadzenia, w oparciu o treść art. 15 zzzr ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. Zgodnie z tym przepisem oświadczenie woli członka organu osoby prawnej innej niż Skarb Państwa albo jednostka samorządu terytorialnego, może zostać złożone w formie dokumentowej, a posiedzenia organów osób prawnych odbywać się z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej bez konieczności jednoczesnej obecności członków tych organów. Do skuteczności takiego oświadczenia nie jest wymagane wypełnienie formularza udostępnionego w systemie teleinformatycznym, opatrzenie kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym, bez względu na odmienne zastrzeżenie ustawy lub czynności prawnej.

W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich podejmowanie przez walne zgromadzenie spółdzielni mieszkaniowej uchwał w drodze pisemnego zbierania głosów jest sprzeczne z przepisami art. 83 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz nie gwarantuje członkom tych spółdzielni realizacji przyznanych im praw wynikających z przynależności do spółdzielni mieszkaniowej.

Podjęcie uchwały w drodze oddania głosu na piśmie uniemożliwia ponadto głosowanie tajne, podczas, gdy dotychczas utrwaloną praktyką w wielu spółdzielniach mieszkaniowych jest podejmowanie uchwał np. w sprawie absolutorium dla członków zarządu, czy o wyborze rady nadzorczej, właśnie w głosowaniu tajnym.

W ocenie RPO, który w tej sprawie wystąpił z pismami do ministra rozwoju i technologii oraz ministra sprawiedliwości zachodzi potrzeba zmiany w prawie celem usunięcia z porządku prawnego art. 15 zzzr ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacjami kryzysowymi. Przepis ten nie powinien stanowić podstawy podejmowania uchwał przez walne zgromadzenie spółdzielni mieszkaniowej w drodze zbierania głosów na piśmie. Zdaniem RPO, dalsze utrzymywanie wskazanej regulacji w obrocie prawnym rodzi w praktyce wątpliwości i kontrowersje i może być źródłem naruszeń praw i wolności. W efekcie może dojść do sytuacji, w której o ważności uchwały walnego zgromadzenia takiej spółdzielni orzekać będzie dopiero sąd powszechny. To zaś prowadzić może do rozbieżnych ocen w orzecznictwie sądowym, a ponadto, z uwagi na długotrwałość postępowań sądowych w Polsce, do wieloletniego stanu niepewności co do obowiązywania zaskarżonych uchwał walnego zgromadzenia.